„Przedwiośnie” w nowej wersji

Nie milkną echa po tym, jak na prezydenckiej stronie opublikowano przerobioną i skróconą wersję „Przedwiośnia”. Adaptacja została przygotowana na potrzeby akcji „Narodowe czytanie”. Oburzenie wywołuje jednak fakt, że z książki zniknęło ponad 30 procent tekstu.

Tegoroczna odsłona Narodowego Czytania – z racji tego, że jest w roku 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości – przybiera wyjątkową formułę. Czytane będą bowiem aż dwie lektury. Pierwszą – na kulminację, którą zaplanowano 8 września – jest „Przedwiośnie” Stefana Żeromskiego. Ponadto para prezydencka zaproponowała do czytania przez cały rok 44 teksty Antologii Niepodległości. I jak to zwykle bywa, historia zatoczyła koło. „Przedwiośnie” już po swojej premierze budziło ogromne kontrowersje zarówno wśród środowisk prawicowych, jak i lewicy. Teraz ponownie za sprawą książki zawrzało. Tym razem jednak oburzenie wywołuje nie sama lektura, a jej okrojona wersja. Na polecenie głowy państwa usunięto ponad 30 procent tekstu. Adaptację przygotował Andrzej Dobosz – znany polski felietonista i krytyk literacki, a także aktor z filmu „Rejs”. Zmiany miały na celu dopasowanie nieco już archaicznego tekstu pisanego do formy czytanej na głos. Na nagraniu, które zostało opublikowane na stronie prezydenta, autor adaptacji podkreślił, że wyrzucił z pierwowzoru jedynie archaiczne słowa „tudzież” oraz powtarzające się bliskoznaczne przymiotniki. Specjaliści alarmują jednak, że zniknęło ponad 30 procent tekstu i adaptowane “Przedwiośnie” nie jest już książką Żeromskiego. Kancelaria głowy państwa nie mogła pozostać obojętna wobec takich zarzutów. – Od początku trwania akcji Narodowe Czytanie, zgodnie z dotychczasową praktyką i specyfiką realizacji tego przedsięwzięcia, w przypadku dłuższych utworów powieściowych Kancelaria Prezydenta RP zamawia u wybitnych znawców literatury adaptację lektury – informuje. – Adaptacja powstaje przede wszystkim na potrzeby warszawskiej odsłony akcji w Ogrodzie Saskim, a także z myślą o jej wykorzystaniu przez organizatorów z całej Polski i zagranicy, w celu umożliwienia przeprowadzenia Narodowego Czytania w ciągu jednego dnia. Od indywidualnej decyzji organizatorów zależy, jaka forma realizacji Narodowego Czytania zostanie przez nich ostatecznie wybrana. Podczas trwania akcji tekst adaptacji ma zawsze charakter towarzyszący oraz pomocniczy i w żadnym wypadku nie jest przedmiotem Narodowego Czytania jako utwór wskazany do obligatoryjnej lektury podczas przebiegu akcji – zaznacza kancelaria prezydenta.

Przedwiośnie to ostatnia powieść Stefana Żeromskiego, która została opublikowana w 1924 roku. Pisarz dokonał w niej bilansu pierwszych lat niepodległości Polski, zwracając uwagę na entuzjazm, chęć odbudowy państwa, ale także na błędy i zaniechania. Książka stanowiła zachętę do wspólnej debaty nad kształtem II Rzeczypospolitej. Do tej pory ukazało się ok. 120 polskich i ponad 10 zagranicznych wydań Przedwiośnia. Doczekało się też dwóch ekranizacji (1929, 2001).

Akcja Narodowe Czytanie organizowana jest przez Prezydenta RP od 2012 roku. Została zainicjowana wspólną lekturą Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. W 2013 roku w całej Polsce odbyło się czytanie dzieł Aleksandra Fredry, a podczas następnych edycji przeczytano kolejno: Trylogię Henryka Sienkiewicza oraz Lalkę Bolesława Prusa. W 2016 roku Andrzej Duda i Agata Kornhauser-Duda rozpoczęli Narodowe Czytanie Quo vadis Henryka Sienkiewicza w warszawskim Ogrodzie Saskim. W 2017 roku lekturą Narodowego Czytania było Wesele Stanisława Wyspiańskiego. W całej Polsce i za granicą dramat ten przeczytano w ponad 2000 miejsc.

Stefan Żeromski (1864-1925) – prozaik, dramaturg, publicysta i działacz społeczny, jeden z najwybitniejszych polskich pisarzy przełomu XIX i XX wieku. Pochodził ze zubożałej rodziny szlacheckiej, był uczniem gimnazjum w Kielcach, działał w tajnych kołach młodzieżowych, pracował m.in. jako guwerner w Nałęczowie i bibliotekarz w Polskim Muzeum Narodowym w Rapperswilu. Od 1919 roku przebywał w Warszawie (pod koniec życia zamieszkał na Zamku Królewskim). W swoich utworach często piętnował niesprawiedliwość społeczną, opowiadając się za potrzebą walki z krzywdą i cierpieniem. Wiele miejsca poświęcił tematyce niepodległościowej, nawiązując dialog z tradycją polskiej literatury patriotycznej. Był również inicjatorem powstania Polskiej Akademii Literatury, a także współtwórcą (1920) i pierwszym prezesem Związku Zawodowego Literatów Polskich, w roku 1924 założył polski oddział Pen Clubu.