Testament notarialny – na czym polega i jak wygląda spisanie testamentu w kancelarii notarialnej?

Testament to jedyna forma przewidziana przez Kodeks cywilny, w jakiej można rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci. Na wstępie należy jednak zaznaczyć, że testament nie jest dokumentem, na podstawie którego spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia względem osób trzecich, gdyż po śmierci danej osoby (spadkodawcy) konieczne jest jeszcze przeprowadzenie postępowania spadkowego w sądzie lub u notariusza. Pozwoli to na uzyskanie dokumentów, które jako jedyne umożliwiają spadkobiercy udowodnienie praw wynikających z dziedziczenia to jest odpowiednio: prawomocnego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Co do zasady dziedziczenie na podstawie sporządzonego testamentu ma pierwszeństwo przed dziedziczeniem ustawowym, określonym przepisami Kodeksu cywilnego, które następuje w sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił ważnego testamentu lub na przykład osoba wskazana w testamencie jako spadkobierca złożyła, w przewidzianym prawem terminie, oświadczenie o odrzuceniu spadku przypadającego jej z testamentu i nie ma zastosowania instytucja przyrostu (art. 965 k.c.). Sporządzenie testamentu jest o tyle ważne, że pozwala uregulować kolejność i zasady dziedziczenia wedle woli spadkodawcy. Z kolei dziedziczenie ustawowe jest ściśle określone przepisami Kodeksu cywilnego. Należy podkreślić, że testament może zawierać rozrządzenie tylko jednego spadkodawcy, który może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia, przy czym sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Ważne jest również to, że testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela, a zatem czynność ta ma charakter ściśle osobisty. Jeśli chodzi o testament notarialny to należy on do grupy testamentów zwykłych i sporządzany jest w formie aktu notarialnego. Jest to forma powszechnie uważana za najbezpieczniejszą i rodzącą najmniej wątpliwości interpretacyjnych co do rzeczywistej woli spadkodawcy w czasie postępowania spadkowego. Osoba zainteresowana sporządzeniem testamentu w formie aktu notarialnego powinna umówić się w kancelarii na spotkanie z notariuszem, podczas którego notariusz powinien przeprowadzi z nią rozmowę i upewni się, że osoba ta ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz ustalić jaka jest jej ostatnia wola. Jak przy każdej czynności notarialnej notariusz jest zobowiązany stwierdzić tożsamość osoby biorącej udział w czynności, a zatem należy przedstawić dokument potwierdzający tożsamość. Następnie testament jest przygotowywany i odczytywany. Przy odczytaniu testamentu notariusz powinien się przekonać, że osoba biorąca udział w czynności dokładnie rozumie treść oraz znaczenie testamentu, a testament jest zgodny z jej wolą. Testament może być zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT). Wpis do rejestru jest dobrowolny i bezpłatny, a jego celem jest zmniejszenie ryzyka, że testament pozostanie nieznany lub będzie ujawniony z opóźnieniem. Po podpisaniu testamentu testator otrzymuje wypis aktu, który ma moc prawną oryginału, natomiast oryginał testamentu pozostaje w kancelarii co daje gwarancję, że nie zostanie zniszczony lub zgubiony. W razie potrzeby można uzyskać kolejne wypisy testamentu w dowolnym czasie, przy czym po upływie 10 lat od sporządzenia aktu lub z chwilą zaprzestania prowadzenia działalności kancelarii, notariusz przekazuje dokumenty obejmujące dokonane czynności notarialne na przechowanie do archiwum ksiąg wieczystych właściwego sądu rejonowego i wówczas wypis testamentu można uzyskać w sądzie.

Czym jest notarialne poświadczenie dziedziczenia?

Sprawa spadkowa może być przeprowadzona w sądzie lub u notariusza. Stwierdzenie nabycia spadku u notariusza polega na sporządzeniu i zarejestrowaniu aktu poświadczenia dziedziczenia, poprzedzonego protokołem dziedziczenia. Notariusz może sporządzić akt poświadczenia dziedziczenia zarówno wtedy, gdy spadkodawca pozostawił testament (z wyjątkiem testamentów szczególnych), jak i wtedy, gdy testamentu nie było i o tym, kto jest spadkobiercą rozstrzygają przepisy. Niezwłocznie po sporządzeniu aktu poświadczenia dziedziczenia notariusz dokonuje jego wpisu do Rejestru Spadkowego, a tak zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia ma skutki prawomocnego postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, zatem sporządzenie przez notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia znacznie przyspiesza i usprawnia postępowanie w sprawach spadkowych.

Czym jest rozdzielność majątkowa?

Z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich (majątek wspólny). Zmianę takiego stanu rzeczy umożliwiają umowne ustroje majątkowe. Małżonkowie mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Strony mogą ustanowić początkowy termin obowiązywania umowy późniejszy niż chwila jej zawarcia, nie mogą natomiast określić początkowego terminu obowiązywania umowy z datą wsteczną, tj. ze skutkiem przed dniem jej zawarcia. Przepisy pozwalają małżonkom na zawarcie umowy majątkowej małżeńskiej zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego jak i w trakcie małżeństwa. Korzystając z tego uprawnienia, małżonkowie mogą zdecydować się na rozwiązanie, które eliminuje istnienie majątku wspólnego (rozdzielność majątkowa) i w takiej sytuacji każdy z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później i zarządza nim samodzielnie, a wszystkie należące dotychczas do obojga małżonków, na zasadach wspólności ustawowej, ruchomości i nieruchomości stają się ich współwłasnością w częściach ułamkowych, na zasadach ogólnych. W takiej sytuacji każdy z małżonków może również żądać dokonania podziału ich dotychczasowego majątku wspólnego, co również może przybrać formę aktu notarialnego.

Rozdzielność majątkowa nie ma wpływu na dziedziczenie, ponieważ jej celem jest ukształtowanie relacji majątkowych małżonków wyłącznie za życia.

Zasadą jest, że przy rozdzielności majątkowej każdy z małżonków zarządza samodzielnie swoim majątkiem i na własny rachunek zaciąga zobowiązania, za które odpowiada swoim majątkiem osobistym dlatego tak wiele małżeństw decyduje się na ustanowienie rozdzielności majątkowej, w sytuacji gdy jeden z małżonków prowadzi ryzykowną działalność gospodarczą lub chcąc uchronić małżonka przed konsekwencjami inwestycji czy nieodpowiedzialnych decyzji i zachowań współmałżonka. Należy jednak mieć na uwadze, że rozdzielność nie uchroni współmałżonka przed skutkami zobowiązań zaciągniętych przed jej ustanowieniem, a do ustalenia odpowiedzialności za te długi znaczenie ma w jaki sposób doszło do zaciągnięcia zobowiązania np. czy nastąpiło to za zgodą drugiego małżonka. Z kolei co do zobowiązań zaciągniętych po ustanowieniu rozdzielności zastosowanie ma art. 471 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym „Małżonek może powoływać się względem innych osób na umowę majątkową małżeńską, gdy jej zawarcie oraz rodzaj były tym osobom wiadome” co oznacza, że każdy z małżonków będzie odpowiadał samodzielnie względem swoich wierzycieli, wyłącznie w razie udowodnienia przez małżonków, że wierzyciel wiedział o zawarciu umowy majątkowej oraz o jej rodzaju.

Umowa majątkowa małżeńska może być w każdym czasie zmieniona lub rozwiązana; dopuszczalne jest również jej zawarcie przez pełnomocnika, przy czym pełnomocnictwo powinno być udzielone w formie aktu notarialnego.

Notariusz Martyna Oziębała-Winiarska
Częstochowa, ul. Racławicka 4,
tel. 34 3652424