![Solidarność w częstochowskim podziemiu. Relacja Świadka](https://zycieczestochowy.pl/wp-content/uploads/2023/12/P1060321-scaled_767x470_acf_cropped.jpg)
13.12.2023
Solidarność w częstochowskim podziemiu. Relacja Świadka
![](https://zycieczestochowy.pl/wp-content/uploads/2023/12/tomasz-zatoński-339x470.jpg)
Tomasz Zatoński
Tomasz Zatoński to częstochowianin, który pod koniec 1980 roku wstąpił do związku zawodowego NSZZ „Solidarność”. Pracował na stanowisku głównego energetyka PTSB Transbud, dzięki czemu po wprowadzeniu w grudniu 1981 roku stanu wojennego, otrzymał przepustkę, która pozwoliła mu przemieszczać się po terenie Częstochowy przez całą dobę. I to właśnie ten przywilej sprawił, że Tomasz Zatoński zaczął działać w podziemiu.
Solidarność żyje
![](https://zycieczestochowy.pl/wp-content/uploads/2023/12/zbigniew-muchowicz-329x470.jpg)
Zbigniew Muchowicz
Zaraz po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia, częstochowscy członkowie zarządu Solidarności zostali internowani. Wiadomość o zatrzymaniach sprawiła, że Tomasz postanowił skontaktować się z wieloletnim kolegą – Zbigniewem Muchowiczem, ówczesnym asystentem na Politechnice Częstochowskiej. Obaj doszli do wniosku, że konieczne jest utworzenie na terenie miasta grupy oporu przeciwko represji, internowaniu działaczy Solidarności. Jeszcze w grudniu spotkali się w mieszkaniu Zbigniewa, gdzie wspólnie z Władysławem Trzeciakiem przygotowali 40 plakatów z hasłem „Solidarność żyje”.
W pierwszą niedzielę nowego roku, a więc 3 stycznia 1982 roku, postanowili przeprowadzić pierwszą akcję. Z samego rana w pobliżu parafii pw. św. Wojciecha rozwiesili przygotowane wcześniej plakaty. Cel był jeden: pokazać częstochowianom, którzy tłumnie szli tego dnia do kościoła, że Solidarność dalej działa i sprzeciwia się stanowi wojennemu. Po kilku godzinach Służba Bezpieczeństwa, rzecz jasna, plakaty zerwała.
Z pamięcią o żonach internowanych
Kolejna akcja przypadła na luty 1982 roku. Członkowie podziemia zdobyli nierejestrowaną maszynę do pisania, pochodzącą jeszcze z okresu międzywojennego. Rozpoczęli więc drukowanie ulotek wzywających do udzielenia pomocy rodzinom osób internowanych. Działacze zbierali przede wszystkim pieniądze, które następnie osobiście przekazywali żonom i dzieciom zatrzymanych przez władze komunistyczne.
Akcja „Tramwaj”
4 marca 1982 roku działacze podziemia spotkali się przy pętli tramwajowej na Kucelinie, gdzie przeprowadzili akcję „Tramwaj”. Za pomocą żółtej farby namalowani na całej długości pojazdu wielki napis „Solidarność”. Dumni z udanej akcji wsiedli do samochodu i podążając za tramwajem, obserwowali, jak przejeżdża przez całe miasto, wywołując ogromną radość i oklaski wśród częstochowian.
Ciąg Dalszy Nastąpi
![](https://zycieczestochowy.pl/wp-content/uploads/2023/12/P1060321-353x470.jpg)
Cela dla internowanych. Wystawa w siedzibie NSZZ “Solidarność” Region Częstochowski
Udana akcja zmotywowała działaczy podziemia do kolejnych przedsięwzięć. Zaledwie tydzień później wydrukowali 600 sztuk pierwszego numeru niezależnego pisma CDN. Akcję przeprowadzali w Domu Księcia, gdzie znajdowało się mieszkanie rodziny Muchowiczów. To właśnie tam zgromadzili wałki drukarskie, matryce i papier, który w czasie stanu wojennego nie był towarem powszechnie dostępnym. Opozycyjne pismo wzywało do biernego oporu przeciwko rządowi gen. Jaruzelskiego i Czesława Kiszczaka. CDN był przede wszystkim wyrazem ogromnego buntu. Bardzo istotnym biuletynem był ten z numerem 26. To właśnie w nim działacze CDN-u zwoływali do udziału w kontrpochodzie 1 maja.
Aresztowania
W kwietniu 1983 roku nastąpiły aresztowania działaczy związanych z CDN-em. Wśród nich był również Zbigniew Muchowicz, który za działalność opozycyjną został zwolniony z pracy w częstochowskiej uczelni i dwukrotnie umieszczony w areszcie. To właśnie on stał na czele powołanego w czerwcu 1982 roku Międzyzakładowego Komitetu Koordynacyjnego „Solidarność”, w skład którego weszło osiem częstochowskich firm i instytucji.
Dzień po zatrzymaniu Muchowicza pozostali działacze podjęli decyzję o ponownym druku 26. wydania CDN, który został wcześniej w całości skonfiskowany. 20 kwietnia 1983 roku w jednym z domów na Starym Błesznie przygotowali tysiąc sztuk pisma wraz z ulotką.
![](https://zycieczestochowy.pl/wp-content/uploads/2023/12/P1060319-353x470.jpg)
Wystawa w siedzibie NSZZ “Solidarność” Region Częstochowski
Kontrpochód pierwszomajowy
Dzięki staraniom działaczy w pierwszomajowym marszu opozycji wzięło udział ok. 20 tysięcy osób. Jego uczestnicy spotkali się na mszy świętej w Archikatedrze Świętej Rodziny, skąd wyruszyli w pochodzie ulicą Katedralną, a następnie Alejami NMP. W pewnym momencie zmierzający w stronę Jasnej Góry zostali zatrzymani przez blokadę ZOMO. Uczestnikom marszu pomogli jednak turyści z Włoch, którzy, jadąc autokarami w stronę sanktuarium, robili im zdjęcia i machali zza szyb pojazdu. Dzięki zainteresowaniu przyjezdnych oddziały Milicji Obywatelskiej rozszczelniły blokadę, umożliwiając przejście.
– Tak liczny udział mieszkańców w naszym pochodzie sprawił mi ogromną radość. Sam szedłem wtedy z dwuletnią wówczas córką Agnieszką – wspomina Pan Tomasz.
26 czerwca 1983 roku Służba Bezpieczeństwa zatrzymała Tomasza Zatońskiego, którego wyprowadzono z zakładu pracy i przewieziono do rodzinnego domu. Nakazem prokuratorskim funkcjonariusze SB rozpoczęli przeszukiwanie mieszkania. Pana Tomasza przewieziono następnie do „Trójkąta” i umieszczono w celi. Po 48 godzinach został wypuszczony.
Fot. redakcja
Fot. odznaczeni-kwis.ipn.gov.pl