Odsłonięto odrestaurowaną mogiłę bojowników żydowskich

W środę 14 czerwca na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Złotej odsłonięto odrestaurowaną wojenną mogiłę bojowników żydowskich, poległych podczas ataku na niemiecki pociąg wojskowy w kwietniu 1943 r. (była to tzw. akcja na Ostbahn) oraz żydowskich robotników kolejowych zamordowanych tego samego dnia przez Niemców w akcie zemsty.

W uroczystości wzięli udział m.in. Ambasador Izraela Yacov Livne w Polsce, który został zaproszony przez Alona Goldmana – przewodniczącego Stowarzyszenia Żydów Częstochowskich w Izraelu oraz członków częstochowskiego oddziału Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce. Obecni podczas wydarzenia byli także: zastępca prezydenta Częstochowy Ryszard Stefaniak, wiceprzewodnicząca Rady Miasta i społeczna konsultantka ds. społeczności żydowskiej – Jolanta Urbańska oraz dyrektorzy szkół m.in. Iwona Brzozowska – dyrektor Zespołu Szkół im. gen. Władysława Andersa w Częstochowie oraz młodzież ze szkół ponadpodstawowych.

– W przedwojennej Częstochowie byliśmy sąsiadami; nasze kultury przenikały się. Żyjąc z handlu, rzemiosła i przemysłu, społeczność żydowska przyczyniała się do rozbudowy miasta; do rozwoju jego gospodarki, nauki, kultury, medycyny i sportu – mówił podczas swojego wystąpienia wiceprezydent Częstochowy Ryszard Stefaniak.

Podczas uroczystości Izabela Sobańska–Klekowska z TSKŻ odczytała list Zygmunta Rolata, Honorowego Obywatela Częstochowy i przewodniczącego Światowego Związku Żydów Częstochowian i ich Potomków, który prosił o uczczenie minutą ciszy „pomordowanych Żydów oraz tych Polaków, którzy im w tych strasznych czasach nieśli pomoc”. Następnie uczennice I LO im. Słowackiego zaśpiewały po hebrajsku Hymn Holokaustu Gam Gam-fragment Psalmu 23. Zapalono znicze przed nagrobkiem i w towarzystwie pocztów sztandarowych złożono kwiaty i wieńce.

Akcja na Ostbahn

22 kwietnia 1943 r. z częstochowskiego tzw. małego getta wyszło wraz z grupą żydowskich pracowników przymusowych Ostbahn (tak nazywały się niemieckie koleje w Generalnym Gubernatorstwie) pięciu młodych bojowców – członków Żydowskiej Organizacji Bojowej w Częstochowie. Byli to Harry Gerszonowicz, Aviv Rozine i Lolek Frankenberg “Froncek” z grupy “66” oraz Cwi Lustiger i Dawid Altman z “Kibucu”. Ich zadaniem było uszkodzenie szyn na Błesznie, którymi przejeżdżały niemieckie transporty wojskowe. Mieli się kolejno odłączać od grupy robotników, spotkać się na hałdzie za hutą rakowską i stąd iść razem w kierunku Błeszna. Udało się to tylko „Fronckowi”, pozostałych zatrzymała niemiecka straż kolejowa. Wtedy Harry wyjął pistolet i zaczął strzelać do Niemców, ciężko raniąc strażnika. Aviv i Harry zginęli w strzelaninie, a ciężko ranny Cwi dostał się w ręce Gestapo – mimo straszliwych tortur nie wydał nikogo i został rozstrzelany na cmentarzu żydowskim. Za karę Gestapo i Schutzpolizei tego samego dnia rozstrzelało jeszcze 25 mężczyzn, a więc co drugiego z grupy, z którą dywersanci wyszli z getta. Wśród 25 rozstrzelanych znaleźli się: Moszek Jakub Gelber-Litwin, Nachman Enzel, Berl Zeligman, Stefan Montag, Goldberg (warszawiak), Szymel Rusin (były uczeń szkoły im. I.L. Pereca w Częstochowie) oraz Dudek Lewko

Żydzi zajmują ważne miejsce w historii Częstochowy. W 1939 r. miasto zamieszkiwało ok. 28 tys. Żydów. Później do miasta przybyli Żydzi z terenów wcielonych do Rzeszy, przywożono także ludność żydowską z okolicznych miasteczek. 9 kwietnia 1941 r. utworzono getto, które objęło w dużym stopniu teren przedwojennej dzielnicy żydowskiej z ok. 40 tys. mieszkańców. 22 września 1942 r. – Niemcy rozpoczęli deportację mieszkańców getta. Do 8 października zostało ono zlikwidowane, a do obozu zagłady w Treblince pociągami towarowymi wywieziono ponad 38 tys. Żydów. Około 2 tys. osób rozstrzelano i pochowano w masowych grobach przy ul. Kawiej. Pozostałych umieszczono w listopadzie 1942 r. w tzw. małym getcie w rejonie Starego Rynku.

zdjęcie główne – fot. UM Częstochowy

pozostałe zdjęcia – fot. redakcja