Profilaktyka zdrowia, edukacja – jak dbać o młode pokolenie? Wywiad z prezydentem Ryszardem Stefaniakiem

Dzisiaj obchodzimy Dzień Edukacji Narodowej. Z tej okazji rozmawiamy  z zastępcą Prezydenta Miasta Ryszardem Stefaniakiem, który  nadzoruje pracę: Wydziału Polityki Społecznej, Wydziału Spraw Obywatelskich, Biura Gospodarki Lokalowej i Usług Komunalnych oraz  Wydział Edukacji i Wydział Zdrowia.

Miasta Ryszard Stefaniak  Jest absolwentem pedagogiki na Wydziale Humanistyczno-Pedagogicznym Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, studiów podyplomowych z zakresu zarządzania oświatą oraz historii (na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach); jest również doktorem nauk humanistycznych w dyscyplinie: historia. Od 1988 roku pracował jako nauczyciel, od 1997 do 1999 roku był dyrektorem Szkoły Podstawowej nr 16, a od 1999 do 2011 – dyrektorem Gimnazjum nr 16. Laureat nagród m.in. częstochowskiego i śląskiego Kuratora Oświaty za wybitne osiągnięcia w pracy dydaktycznej i wychowawczej. Od 2011 roku pełnił funkcję naczelnika Wydziału Edukacji Urzędu Miasta Częstochowy. Jest autorem licznych publikacji, także książkowych dotyczących m.in. historii harcerstwa, Józefa Piłsudskiego oraz Jasnej Góry.

„Szlachetne zdrowie, nikt się nie dowie, jako smakujesz, aż się zepsujesz” – twierdzi we fraszce Jan Kochanowski. Zacznijmy wiec od profilaktyki i zdrowia.

Urząd Miasta w Częstochowie konsekwentnie realizuje politykę prozdrowotną. Jej założenia opierają się na  różnych programach profilaktycznych. Proszę nam powiedzieć, z jakich bezpłatnych programów profilaktycznych szczepień będą mogli skorzystać Częstochowianie do końca 2023 roku?

Teresa Szajer:  Urząd Miasta w Częstochowie konsekwentnie realizuje politykę prozdrowotną. Jej założenia opierają się na różnych programach profilaktycznych. Proszę nam powiedzieć, z jakich bezpłatnych programów profilaktycznych szczepień będą mogli skorzystać Częstochowianie do końca 2023 roku?

Ryszard Stefaniak: Rzeczywiście od lat realizowane są różnorodne programy zdrowotne i profilaktyczne dla mieszkańców. W bieżącym roku mieszkańcy mogą skorzystać z 6 programów zdrowotnych oraz 7 programów profilaktycznych. Wśród programów zdrowotnych realizowane są programy profilaktycznych szczepień. Zachęcam mieszkańców do skorzystania z tych programów. Aktualnie realizujemy program pn. „Szczepienia ochronne przeciw grypie dla mieszkańców Częstochowy z grup szczególnego ryzyka na lata 2014-2018 – kontynuacja programu na lata 2019-2023”

W ramach programu mogą zaszczepić się mieszkańcy zameldowani w Częstochowie którzy:

– ukończyli 65 rok życia,

– dzieci i młodzież do 18 roku życia, chore na schorzenia przewlekłe i nowotworowe,

– oraz dzieci uczęszczające do częstochowskich przedszkoli.

Program szczepień realizowany jest przez przychodnie lekarskie. W bieżącym roku jest 9 takich przychodni na terenie miasta.

Szczepienie na grypę jest najlepszą formą profilaktyki, bowiem chroni nas przed groźnymi powikłaniami grypy, nawet jeśli na nią zachorujemy. Najlepiej zaszczepić się już teraz, nie czekać na sezon grypy, kiedy liczba zachorowań znacznie wzrasta.

Drugim programem szczepień jest „Program profilaktycznych szczepień przeciwko pneumokokom dla osób 55+ mieszkańców Częstochowy na lata 2021-2026”.

W ramach tego programu mogą zostać zaszczepieni mieszkańcy zameldowani w Częstochowie powyżej 55 roku życia, którzy są w grupie ryzyka w zakresie schorzenia górnych dróg oddechowych oraz, którzy nie szczepili się przeciwko pneumokokom. Program ten realizujemy od niedawna, tj. od 2022 roku i wiem, od realizatorów, że cieszy się dużym zainteresowaniem mieszkańców. I tutaj również, tak jak w przypadku szczepień przeciwko grypie, szczepienia realizuje 9 przychodni w różnych dzielnicach miasta.

T.S.: Czy jeszcze w tym roku będą uruchomiane inne programy profilaktyczne dla osób

dorosłych lub dzieci? Jeżeli tak, to jakie?

R.S.: Oczywiście, jeszcze w tym miesiącu uruchomimy dwa programy adresowane do dzieci. Pierwszy z  nich to ,,Program badań przesiewowych słuchu dla uczniów klas pierwszych szkół podstawowych zlokalizowanych na terenie miasta Częstochowy na lata 2014-2018 – kontynuacja programu na lata 2019-2023”.

Wszyscy wiemy, że słuch to jeden ze zmysłów, który jest konieczny do prawidłowego funkcjonowania i rozwoju dziecka. Nieleczone zaburzenia słuchu różnego stopnia i rodzaju mogą mieć negatywny wpływ zarówno na rozwój mowy i kompetencji językowych. W ramach realizacji programu wykonywane jest otoskopowanie uszu, badanie słuchu audiometrem PA5 i badanie dźwiękami LINGA.

Drugi z programów dla dzieci to ,,Profilaktyka stomatologiczna dla uczniów klas II szkół podstawowych zlokalizowanych na terenie miasta Częstochowy w zakresie zapobiegania próchnicy zębów na lata 2017-2021 – kontynuacja na lata 2022-2026”.

Problem próchnicy zębów a w szczególności próchnicy u dzieci jest problemem społecznym.

Dlatego wdrożenie tego typu programu w szkole ma celu przeprowadzenie badania diagnostycznego, które służy ocenie stanu uzębienia i ewentualne lakowanie zębów przedtrzonowych i siódmych trzonowych u dzieci oraz naukę prawidłowej higieny jamy ustnej, co przyniesie efekt w późniejszych latach.

Osoby dorosłe  natomiast zapraszam do udziału w trwającym programie profilaktycznym

pn.,,Diagnostyka włóknienia i marskości wątroby w grupie chorych na cukrzycę i stany przedcukrzycowe zagrożonych niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD). Program realizowany jest dla osób chorych na cukrzycę i stany przedcukrzycowe zagrożonych niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD).

W ramach tego programu mieszkańcy zameldowani w Częstochowie mają wykonaną kompleksową diagnostykę wątroby – elastografię wraz z podstawowymi badaniami laboratoryjnymi jak aminotrasferazę, AST, ALT i morfologię krwi. Wczesna diagnostyka ma ogromne znaczenie, choroby wątroby często tak jak wiele innych chorób we wczesnej fazie może nie powodować żadnych objawów. Dlatego pamiętajmy jak najwcześniejsze rozpoznanie choroby pozwala  wdrożyć odpowiednie leczenie i uniknąć bardzo groźnych powikłań.

T.S.: Nowe technologie, dostępność środków odurzających, trudności z odnalezieniem własnego „Ja”, brak czasu na rozmowy i bliskości z rodziną – to zagadnienia, które mają duży wpływ, na pojawiające się u dzieci problemy. Jakie działania profilaktyczne dotyczące uzależnień u dzieci podejmuje UM?

R.S.: Postęp cywilizacyjny, który przyniósł nam wiele pozytywnych rozwiązań i udogodnień w codziennym życiu spowodował niestety również wiele skutków negatywnych. Obecnie żyjemy w czasach w których problem uzależnienia wśród dzieci i młodzieży jest bardzo powszechny i  różnorodny.

W Częstochowie realizowany jest „Miejski Program Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych oraz Przeciwdziałania Narkomanii Miasta Częstochowy na lata 2022-2025”. W ramach tego programu podejmowane są różnorodne formy profilaktyki uzależnień realizowane we współpracy z różnymi merytorycznymi podmiotami na terenie Miasta.

Odniosę się do wydarzeń tych najbliższych, które w mieście będą realizowane.

Razem z Komendą Miejską Policji realizujemy kampanię „Nie biorę! Chcę żyć”. W ramach tej kampanii realizowane są różne spotkania i prelekcje dla dzieci i młodzieży, w tym zawody sportowe, które w tym roku odbyły się pod hasłem „Kreci mnie sport, nie używki”.

Głównym elementem kampanii są warsztaty teatralne dla uczniów szkół ponadpodstawowych realizowane z aktorami naszego Teatru. Podsumowanie kampanii odbędzie się 17.10.2023  roku w Teatrze, podczas której przedstawiony będzie Salon Poezji realizowany przez aktorów Teatru wraz z uczniami biorącymi udział w warsztatach teatralnych.

Kolejnym projektem skierowanym do młodzieży szkolnej jest spektakl profilaktyczny Teatru KAMIENICA pt. “Wszechmocni w sieci”. Spektakl odbędzie się 24.10 2023 roku w Klubie Politechnik. Sztuka pokazuje bardzo aktualny problem przemocy w cyberprzestrzeni i pokazuje konsekwencje jakie za sobą niesie to niebezpieczne zjawisko. Na spektakl zaproszone zostały I klasy szkół ponadpodstawowych i będzie to dla nich z pewnością niezapomniana lekcja profilaktyki uzależnień.

Rynek uzależnień stale się zmienia, ciągle pojawiają się nowe uzależnienia, nowe używki. Dlatego też organizujemy 23.10.2023 roku wspólnie z Komendą Miejską Policji i Sanepidem konferencję nt. właśnie tych nowości w uzależnieniach. Chcemy dyrektorom szkół i pedagogom przekazać niezbędne informacje, jak również wskazać procedury  postępowania.

Wzorem lat ubiegłych, Miasto Częstochowa przyłącza się do XIX Kampanii Białych Serc, która trwać będzie w całej Polsce od 12 do 22 października 2023 roku Kampania Białych Serc – Europejski Solidarny Protest Przeciwko Narkotykom i Przemocy ma na celu propagowanie życia bez narkotyków. Skierowana jest głównie do dzieci, młodzieży, rodziców, nauczycieli i wychowawców. Kampania jest również protestem przeciwko rosnącej liczbie osób uzależnionych i jest poświęcona pamięci ofiarom narkotyków. W bieżącym roku Kampania przebiega pod hasłem “Kto z kim przestaje, taki się staje” i zwraca uwagę na tematykę wpływu środowiska rówieśniczego na młodego człowieka, którego efektem końcowym często jest wejście na drogę prowadzącą do śmiertelnego uzależnienia.

W kampanię włączą się wszystkie placówki oświatowe, które podczas tych dni realizować będą różne działania profilaktyczne na swoim terenie.

T.S.: Ponieważ zbliża się Dzień Nauczyciela, porozmawiajmy teraz o edukacji i też zacznę od cytatu: “Dzieci rodzą się ze skrzydłami, nauczyciele pomagają im je rozwinąć. – Janusz Korczak. Czy zgodzi się pan z tym cytatem?

R.S.: Korczak był wybitnym pedagogiem doskonale znającym psychikę dziecka, zwłaszcza dziecka pozbawianego godności. To on stwierdził, że dziecko to człowiek. Zgadzam się z jego stwierdzeniem i uważam, że najważniejszym zadaniem nauczyciela jest odkrycie drzemiących w uczniu talentów, zdolności i kompetencji. Czasami trwa to długo, bo generalnie uczeń musi wierzyć w swoje siły i możliwości. Każde dziecko posiada skrzydła, najważniejsze by w najlepszym dla niego czasie te skrzydła rozwinąć i rozwijać stale.

T.S.:  W szkołach, dla których organem prowadzącym jest miasto, nowy rok szkolny zaczęli nauczyciele, zatrudnieni na 4 189 etatach, którzy pracują z 33 074 uczniami. Czy zgodzi się pan ze stwierdzeniem, że liczba nauczycieli będzie spadać znacznie szybciej, niż liczba uczących się dzieci również w Częstochowie?

R.S.: Demografia jest nieubłagana, a kryzys urodzeń faktem dotykającym nasze miasto, Polskę ale i kraje Unii Europejskiej. Z danych demograficznych wynika, iż liczba urodzeń zmniejsza się. Szkoła jest żywym organizmem funkcjonującym w określonym środowisku społecznym, zatem wszelkie czynniki, te dobre i kłopotliwe wpływają na jej pracę. Trzeba pamiętać, że zatrudnienie danego nauczyciela w szkole zawsze zależało i wynikało wprost z ilości uczniów i oddziałów w szkole, realizowanych programów nauczania i wymaganych prawem stanowisk. Zatem w dobie niżu demograficznego ograniczenie zatrudnienia nauczycieli w najbliższej perspektywie będzie faktem przed którym stanie cala Polska. W Częstochowie w ciągu dwóch najbliższych miesięcy zostaną przygotowane w oparciu o dane demograficzne plany rozwoju wszystkich szkoł podstawowych i średnich w perspektywie najbliższych 6 lat. Pozwoli to monitorować rozwój szkól, w tym zatrudnienie nauczycieli i pracowników niepedagogicznych. Ułatwi to prowadzenie polityki edukacyjnej miasta.

T.S.: W Holandii lekcje poprowadzą prelegenci, a tydzień nauki został skrócony. W Polsce obecnie również zauważalny jest kryzys w systemie edukacji. Czy w częstochowskich szkołach to zjawisko też już jest widoczne? Czy brakuje nauczycieli w Częstochowie?

R.S.: W ostatnich latach tworzy się w Polsce prawo bez zastanowienia się nad jego praktycznymi skutkami. Nowe przedmioty nauczania i obszary pracy szkoły wymagają odpowiednio przygotowanych specjalistów, których generalnie brak np. szkolnych psychologów, których państwo po prostu ze względu na proces kształcenia i czas kształcenia nie wykształciło. To nastąpi dopiero za pewien czas. Zatem obecnie dyrektorzy szkół, dla których organem prowadzącym jest Miasto Częstochowa, borykają się z problem zatrudnienia psychologa szkolnego. Tych specjalistów na rynku pracy zwyczajnie brakuje, zaś ci psycholodzy szkolni, którzy mogliby pracować w szkole, nie są tym zainteresowani. Warto pamiętać, że uczeń ma prawo otrzymywać najwyższą jakość edukacji. Stąd wszelkie rozwiązania zastępcze nie zastąpią nauczyciela, który dla swoich uczniów ma być mistrzem w swojej specjalizacji, wzorem wiedzy, umiejętności a poprzez przykład osobisty wzorcem osobowym do naśladowania.

T.S.: Edukacją domową objętych jest obecnie w Polsce ponad 40 tysięcy uczniów (11 tysięcy więcej niż w zeszłym roku). Czy uważa pan, że może się zdarzyć niedługo, że taka forma edukacji nie będzie wyborem, a koniecznością?

R.S.: Edukacja domowa jest alternatywną formą wypełniania obowiązku szkolnego. Wynika ze świadomych decyzji rodziców, z ich przekonania, że potrafią i lepiej będą realizować podstawę kształcenia ogólnego ze swoim dzieckiem indywidualnie, stawiając się w roli nauczyciela. Jeśli tylko troje uczniów z tej formy nauczania korzysta, należy domniemywać, że dla pozostałych albo większości rodziców tradycyjny model nauczania jest tym optymalnym, zaś uspołecznienie dziecka poprzez uczestnictwo w zajęciach szkolnych z grupą rówieśniczą, uczenie się współpracy z innymi, samokontroli, radzenia sobie z trudnościami szkolnymi i życiowymi, wreszcie codzienny kontakt z rówieśnikami – to wartości, które najlepiej uspołecznią ich dzieci i przygotują do życia. Pamiętajmy, że dziecko nie uczy się dla szkoły, ale uczy się dla życia.

Najważniejszym jest wykształcić dziecko, bo ono jest wartością narodu., Formy nauczania i środki jedynie drogą do osiągniecia tego celu.

T.S.: Kryzys szkolny jest wielowymiarowy, nauczyciele narzekają na niskie pensje i brak szacunku ze strony społeczeństwa. Ich zawód już dawno przestał być postrzegany jako prestiżowy. Kto ponosi winę, za ten kryzys w szkolnictwie? Czy da się go zahamować?

R.S.: Szkoła jest najwyższą wartością w suwerennym państwie. Jest nośnikiem kultury i rozwoju cywilizacyjnego społeczeństwa. To jaką jest w dużym stopniu zależy od polityki edukacyjnej państwa wyznaczającego kierunki rozwoju kraju. Nie mniej jednak w praktyce szkoła stoi dyrektorem, nauczycielem i uczniem. Niezbędnym skalnikiem tej triady jest rodzic wspierający szkołę, wspierający szkołę i wychowawcę swych dzieci. Rodzić kochający dziecko miłością mądrą. Stawiając wymagania i ciesząc się najdrobniejszym sukcesem swego dziecka.

W Polsce każdy jest „nauczycielem i lekarzem” najlepiej znającym się na tych dziedzinach życia. Każdy z nas ma swoje zdanie o nauczycielach. Jacy są to niekończąca się dysekują. To czy mają lub będą mieć autorytet, szacunek społeczeństwa zależy głownie od nich samych. Na pewno nikt z nas dorosłym nie byłby tym kim jest jeśli by nie nasi nauczyciele. A Czy zarabiają mało? To indywidualnie ocenić musi czytelnika. Ja uważam, że powinni zarabiać godnie, bo biorą odpowiedzialność za nasze dzieci i ta determinanta powinna być podstawowym źródłem ich zaangażowania i postawy. By swoje zadania wypełniać godnie, bez zastrzeżeń i z zaangażowaniem powinni godnie zarabiać.

T.S.: Jak co roku częstochowska oświata, a dokładnie budynki szkolne, zostały wyremontowane lub odświeżone. Ile kosztowały wakacyjne remonty w placówkach oświatowych i gdzie one były przeprowadzone?

R.S.: W okresie wakacji 2023 roku przeprowadzono prace remontowe  w 24 placówkach oświatowych na kwotę 966 702 zł, w tym przebudowano instalację hydrantową w budynku szkoły, wymieniono windę gastronomiczna, drzwi do sal lekcyjnych, wyremontowano dach, podłogi sale lekcyjne, pomieszczenia szkolne a także dokonano wymiany instalacji elektrycznej oraz instalację zimnej i ciepłej wody użytkowej a także wymieniono ogrodzenie nieruchomości przedszkolnej.

Miejsce realizacji remontów, nazwa zadania remontowego, kwota realizacji zadania

SP nr 29 – Przebudowa instalacji hydrantowej w budynku szkoły – 100 860,00

SP nr 2 – Wymiana windy towarowej (gastronomicznej) na nową – 49 815,00

MP nr 5, MP nr 7, MP nr 20, MP 33, MP 38, MP 41, SP 31, SP 35, SOSW1 – Remont podłóg – 132 906,00

MP nr 21 – Remont ogrodzenia – 36380,00

SP nr 37 – Remont toalet – 30000,00

V LO, ZST, SP nr 46, SP nr 2, SP nr 25, SP 35, III LO – Remont sal lekcyjnych i pomieszczeń szkolnych  – 278  095,00

SP nr 50, ZSS, ZSP nr 5, MP nr 5 – Wymiana drzwi – 54 509,00

IX LO, SP nr 46, SP nr 14 – Wymiana instalacji elektrycznej – 97 500,00

MP nr 7 – Remont dachu – 15 966,00

ZSS 45, SP nr 2 – Wymiana instalacji zimnej wody, ciepłej wody użytkowej – 170 671,00

Suma – 966 702,00 zł
T.S.: Czy jest to prawda, że do zadań edukacyjnych finansowanych z subwencji miasto jest obecnie zmuszone dokładać ponad 140 mln zł rocznie, ponieważ że rząd obniżył planowaną subwencję oświatową dla Częstochowy na 2023 r. o ponad 1,2 mln zł?

R.S.: Przekazywana przez rząd subwencja oświatowa wystarcza na coraz mniej, mimo że nominalnie z roku na rok jest większa. Subwencja oświatowa nie uwzględnia bowiem m.in. inflacji czy wzrostu płacy minimalnej i od lat jest mocno niedoszacowana.

Według raportu Najwyższej Izby Kontroli, kosztów wdrażanej od 2016 r. reformy oświaty nie doszacowano – subwencja oświatowa, z której miały być sfinansowane zmiany, wzrosła o 6 proc, a wydatki samorządów na szkoły powiększyły się o 12 proc. Błędnie wyliczono też, jakie działania przyniosą samorządom oszczędności – przykładowo w latach 2017-2018 miały one zaoszczędzić na dowozie dzieci 82 mln zł, podczas gdy wydatki te wzrosły o ponad 67 mln zł. Gminy i powiaty rzadko też mogły liczyć na pomoc z rezerwy subwencji oświatowej – w okresie, którego dotyczy raport NIK, przyznano im zaledwie 38,5 proc. kwoty, o którą wnioskowały.
Od 2018 r. sukcesywnie podwyższano również wynagrodzenia nauczycieli, co nie zawsze znajdowało pokrycie w subwencji oświatowej. Wysokie koszty oświaty wiążą się m.in. z podwyżkami dla nauczycieli, podwyżkami minimalnego wynagrodzenia za pracę, rosną także koszty stałe funkcjonowania budynków oświatowych – w tym wskutek dużych podwyżek cen energii.

Do 2016 r. kwota części oświatowej subwencji ogólnej rosła nieco wolnej niż wydatki bieżące w oświacie, ale dynamika obu tych wartości była stabilna. Po zmianie w systemie oświaty i zasadach jej finansowania nastąpił drastyczny wzrost tej różnicy. Wobec wycofania się z zamiaru standaryzacji kosztów funkcjonowania oświaty nie stworzono żadnego mechanizmu indeksacji kwoty subwencji. W rezultacie z biegiem lat subwencja oświatowa w coraz mniejszym stopniu pokrywa potrzeby finansowe w dziedzinie oświaty: wzrost subwencji oświatowej jest znacznie niższy niż wzrost wydatków na zadania oświatowe.

Miasto od lat współfinansuje środkami budżetowymi wydatki na oświatę. Przewiduje się, że w 2023 r. z dochodów własnych przeznaczymy na realizację subwencjonowanych zadań oświatowych ponad 150 mln zł, w 2022 r. było to blisko 142 mln zł.

T.S.:  I na koniec, ponieważ zbliża się Dzień Nauczyciela – 14 października, proszę powiedzieć, czego życzy pan częstochowskim nauczycielom?

R.S.: Satysfakcji z pracy z dzieckiem, zawsze zgodności czynów ze słowami i wiarygodności. To droga do szacunku i autorytetu na lata.